Ngày 21/11, các quan chức chính quyền của Tổng thống Donald Trump đang xem xét liệu có nên bắt đầu một cuộc điều tra thương mại mới chống lại Liên minh châu Âu hay không khi cánh cửa áp thuế ô tô đối với Brussels đã đóng lại.

Một động thái như vậy có nghĩa là nhập khẩu ô tô châu Âu sẽ không phải chịu thuế vì lo ngại an ninh quốc gia, nhưng khối thương mại này sẽ phải chịu một cuộc điều tra rộng lớn hơn.

Những gì cuộc điều tra này mang lại là sẽ tạo ra một tình huống mà trong một năm nữa sẽ mang lại cho Tổng thống Mỹ đòn bẩy đối với EU. Tổng thống Donald Trump được cho là sẽ đưa ra quyết định vào ngày 14/11 về việc có nên hành động chống lại nhập khẩu ô tô và phụ tùng ô tô từ EU hay không. Nhưng với thời hạn đã hết, các câu hỏi hiện đang được đặt ra về việc liệu chính quyền Tổng thống Trump có thể tiếp tục sử dụng Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962 để thực hiện bất kỳ hành động thuế quan nào trong tương lai hay không. Điều khoản ít được sử dụng trước đây cho phép Tổng thống Mỹ áp đặt các hạn chế thương mại nếu hàng nhập khẩu được coi là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia. Một cuộc điều tra theo Mục 301 của Đạo luật Thương mại năm 1974 sẽ có khả năng sâu rộng hơn và sẽ khiến nhiều ngành công nghiệp châu Âu, trợ cấp và các chương trình khác phải xem xét kỹ lưỡng. Động thái này cũng sẽ chấm dứt cuộc điều tra an ninh quốc gia.

Mục 301, vốn ít được sử dụng bởi các chính quyền Mỹ trước đây, cho phép Tổng thống áp đặt các hạn chế thương mại nếu phát hiện ra rằng một quốc gia đang tiến hành một thực tiễn gây gánh nặng hoặc hạn chế thương mại của Mỹ. Tổng thống Trump đã sử dụng điều khoản Mục 301 để biện minh cho làn sóng thuế quan đối với Trung Quốc sau cuộc điều tra của Cơ quan Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) cho thấy các chính sách của Bắc Kinh về chuyển giao công nghệ và sở hữu trí tuệ tạo nên gánh nặng hoặc gây hạn chế thương mại của Mỹ. Những thông báo về vấn đề mới nhất hiện chưa rõ chính sách thương mại nào của EU mà chính quyền Mỹ sẽ nhắm đến trong các cuộc điều tra, và liệu ô tô có còn là mục tiêu chính của các hành động sắp tới hay không.

Tổng thống Trump đã liên tục phàn nàn rằng, EU áp thuế 10% đối với ô tô trong khi Mỹ chỉ có thuế nhập khẩu 2,5% đối với xe khách. Ông Trump cũng lập luận, mối quan hệ thương mại xuyên Đại Tây Dương hiện nay là không công bằng vì Mỹ thâm hụt thương mại hàng hóa trị giá 151 tỷ USD với EU. Nhiều quốc gia áp thuế với Mỹ ở mức cực cao hoặc tạo ra các rào cản thương mại bất khả thi và Tổng thống Trump cho rằng “tệ hơn cả Trung Quốc”. USTR chịu trách nhiệm khởi động một cuộc điều tra Mục 301 mới. Bộ Thương mại Mỹ chịu trách nhiệm điều tra Mục 232 đã gửi câu hỏi đến USTR và Nhà Trắng. Tổng thống Trump đã phải đối mặt với áp lực rất lớn khi cố gắng sử dụng các lập luận an ninh quốc gia để áp thuế quan đối với các đồng minh.

Ông Trump đã viện dẫn một điều khoản như vậy để biện minh cho việc áp thuế đối với nhập khẩu thép và nhôm đã bắt đầu vào năm ngoái. Luật này được viện dẫn một lần nữa để điều tra rủi ro an ninh quốc gia do nhập khẩu ô tô. Canada, Mexico, Hàn Quốc và Nhật Bản đã có thể được miễn trừ khỏi thuế thép và nhôm sau khi đàm phán các thỏa thuận thương mại với Mỹ, nhưng nhập khẩu ô tô của EU vẫn còn gặp rủi ro. Mục 232 mang lại cho Tổng thống Mỹ thời hạn 180 ngày để đàm phán các thỏa thuận nhằm giải quyết bất kỳ mối lo ngại nào về an ninh quốc gia, nếu ông Trump quyết định tạm dừng áp dụng thuế quan thì không phải thông báo. Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer đã đệ trình báo cáo lên Tổng thống Mỹ vào tuần trước với phiên bản cập nhật về các cuộc đàm phán với châu Âu, nhưng đã không có quyết định được đưa ra.

Một phán quyết gần đây của tòa án ngày 15/11 đã đặt ra câu hỏi về việc liệu chính quyền Tổng thống Trump không đưa ra quyết định trước hạn chót sẽ vô hiệu hóa việc sử dụng luật pháp để đe dọa thuế quan ô tô. Tòa án Thương mại quốc tế Mỹ đã ra phán quyết rằng Tổng thống Trump đã vi phạm thời hạn Mục 232 riêng biệt khi cố gắng tăng gấp đôi thuế thép đối với Thổ Nhĩ Kỳ vào tháng 8/2018 sau thời hạn 90 ngày. Kể từ đó, ông Trump đã giảm thuế thép đối với Thổ Nhĩ Kỳ xuống mức 25% ban đầu, nhưng phán quyết này là quan điểm đầu tiên của một tòa án đẩy lùi việc sử dụng luật của Tổng thống. Những chỉ trích về việc ông Trump sử dụng đạo luật đã đưa ra phán quyết như một dấu hiệu rõ ràng cho thấy cánh cửa thuế quan đã đóng lại sau khi thời hạn 180 ngày trôi qua. Các chuyên gia pháp lý cho rằng, phán quyết này cũng đặt nền tảng vững chắc hơn trước những thách thức trong tương lai đối với bất kỳ hành động nào mà ông Trump có thể áp dụng thuế quan đối với ô tô của EU. Nếu bây giờ Tổng thống Mỹ áp đặt thuế quan thì sẽ có những thách thức pháp lý rõ ràng.