Đã có không ít ý kiến quan ngại rằng, trong bối cảnh thị trường thế giới đang có nhiều diễn biến phức tạp, đặc biệt là cuộc khủng hoảng tài chính ở Mỹ kéo theo hàng loạt hệ lụy cho thị trường châu Âu và một số thị trường XK lớn của Việt Nam, XK của Việt Nam sẽ khó có thể đạt được như dự kiến. Khác xa với dự đoán, kim ngạch XK 9 tháng đầu năm vẫn đạt trên 48,57 tỉ USD, tăng 39%. Dự kiến cả năm, kim ngạch XK sẽ đạt 64 – 65 tỉ USD, tăng 33% so với năm 2007 – mức tăng trưởng cao nhất trong hơn 20 năm đổi mới.

Vượt qua trở ngại

Ngành Công Thương đã xây dựng kế hoạch XK cho năm 2008 sẽ đạt khoảng 59,250 tỉ USD, tăng trưởng 22% so với năm 2007. Bộ Công Thương cũng chia ra làm 4 khu vực thị trường trọng điểm: khu vực thị trường châu Á và châu Đại Dương, kế hoạch XK năm 2008 là 24,5 tỉ USD, tăng 16,7%; khu vực thị trường châu Aâu, dự kiến XK 11,7 tỉ USD, tăng 22,9%; khu vực thị trường châu Mỹ là 14,6 tỉ USD, tăng 25,2%; khu vực thị trường châu Phi Tây Nam Á làø 2,8 tỉ USD, tăng 53,8% so với năm 2007. Trên cơ sở đó, mỗi tháng trung bình XK phải đạt khoảng 5 tỉ USD mới hoàn thành kế hoạch. Tuy nhiên, 3 tháng đầu năm 2008, XK chỉ đạt 13 tỉ USD, chưa có tháng nào chạm tới ngưỡng 5 tỉ USD như tính toán. Điều đáng nói, đây cũng là giai đoạn bắt đầu mở màn cho hàng loạt thách thức cho các DN hoạt động XK như: sự giảm giá của đồng USD, biến động của tình hình giá cả thế giới tăng cao, lạm phát trong nước tăng kỷ lục, lãi suất ngân hàng liên tục nâng lên... Hàng loạt các DN đã phải kêu cứu Chính phủ và các cơ quan quản lý phải nhanh chóng đưa ra những biện pháp tháo gỡ, nếu không các DN sẽ không chỉ khó đảm bảo mục tiêu sản xuất kinh doanh như dự kiến mà còn nhiều DN sẽ bị thua lỗ, dẫn đến nguy cơ phá sản.

Liên tiếp các cuộc họp bàn tháo gỡ khó khăn cho DN đã được triển khai. Đồng thời các DN cũng đã nỗ lực chia sẻ với chủ trương của Chính phủ trong việc sử dụng các biện pháp kiềm chế lạm phát tăng cao, tiết giảm các chi phí đầu vào, xúc tiến, mở rộng thị trường XK... nhờ đó, tháng 4/2008, XK của Việt Nam bắt đầu có dấu hiệu khởi sắc khi kim ngạch liên tiếp vượt ngưỡng 5 tỉ USD. Sáu tháng đầu năm, XK của Việt Nam đạt 30,6 tỉ USD, tăng 35,8% so với cùng kỳ năm 2007. Tuy nhiên, phải đến tháng 7, XK mới được được đánh dấu bằng việc lập kỷ lục mới khi đưa mức tăng trưởng lên tới 37,7%, tương đương 6,3 tỉ USD. Con số này tuy không được duy trì trong tháng 8 và 9 tiếp theo nhưng tốc độ tăng trưởng vẫn đạt yêu cầu so với kế hoạch đề ra. Vì thế, XK 9 tháng đầu năm đem về cho Việt Nam trên 48,57 tỉ USD, tăng 39% so với cùng kỳ năm 2007.

Tại buổi giao ban tháng 9 mới đây của Bộ Công Thương, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng đã phát biểu, Chính phủ đánh giá rất cao nỗ lực của ngành công thương khi đảm bảo và duy trì được tốc độ tăng trưởng XK. Trong bối cảnh tình hình kinh tế thế giới khó khăn, có nhiều biến động phức tạp và khó dự báo; kinh tế trong nước cũng gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất và XNK, nhưng kim ngạch XK trong những tháng qua, đặc biệt là cả năm 2008 không những đạt như dự báo ban đầu là 59,25 tỉ USD mà còn vượt lên ở mức 64 – 65 tỉ USD. Con số tăng trưởng 33% quả thực là một “giấc mơ” trong suốt hơn 20 năm đổi mới của Việt Nam.

Không ít kiến cho rằng, kim ngạch XK của Việt Nam trong năm nay tăng cao nhờ phần lớn vào yếu tố tăng giá trên thị trường thế giới. Điều này không sai, song cũng không thể phủ nhận một thực tế là vai trò điều hành XNK khá linh hoạt của Chính phủ và các cơ quan chức năng, cùng nỗ lực của các DN, ngành hàng trước hàng loạt các yếu tố không thuận để làm nên những con số ấn tượng đó. Nếu như thời gian tới, Việt Nam có thể đẩy mạnh đầu tư, chủ động được nhiều nguyên vật liệu thay thế hàng NK, tận dụng phát huy nhiều hơn nữa những lợi thế của một nước có nhiều mặt hàng XK thì chắc chắn XK của Việt Nam sẽ ổn định, bền vững hơn.

Ba tháng cuối năm, hoạt động XK của Việt Nam được dự báo là sẽ có rất nhiều khó khăn, vì thế, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng yêu cầu Vụ Xuất nhập khẩu, các vụ liên quan phải có sự phối hợp chặt chẽ, tìm mọi biện pháp tháo gỡ những vướng mắc cho các DN XK, để duy trì mức tăng trưởng XK trong 3 tháng cuối năm, đảm bảo hoàn thành vượt mức kế hoạch đề ra.

Kìm cương tốc độ phi mã của nhập siêu

Trong năm 2008, các chỉ tiêu về sản xuất, XK, doanh thu bán lẻ... của ngành công thương mặc dù có những diễn biến khó lường, tuy nhiên tính đến thời điểm hiện nay và dự báo cả năm thì có lẽ chỉ tiêu về nhập siêu là điểm tối nhất trong bức tranh sáng của ngành công thương.

Năm tháng đầu năm, kim ngạch NK của cả nước đạt 37,817 tỉ USD, trong đó nhập siêu lên tới 14,41 tỉ USD, bằng 61,6% kim ngạch XK, và 40% GDP của cả nước, cao gấp 3 lần số nhập siêu cùng kỳ năm 2007, bằng tổng nhập siêu trong năm 2007. Con số này đã phá vỡ mọi kỷ lục nhập siêu của Việt Nam từ trước đến nay, với mức trung bình gần 2,88 tỉ USD/tháng.

Theo kế hoạch đặt ra cho năm 2008, NK tối đa ở mức 80 tỉ USD, trong đó nhập siêu không vượt quá con số 20 tỉ USD. Ngành công thương đã phải đưa ra nhiều giải pháp nhằm hạn chế được tình hình nhập siêu. Từ tháng 6, nhập siêu đã bắt đầu chững lại và liên tục giảm ở những tháng tiếp theo. Tháng 8, nhập siêu chỉ còn 900 triệu USD và tháng 9, nhập siêu chỉ còn là 500 triệu USD; thậm chí, theo Vụ XNK (Bộ Công Thương), mức nhập siêu của tháng 9 có thể còn thấp hơn. Như vậy, theo dự đoán, nhập siêu năm 2008 chỉ ở mức 19 tỉ USD. Đây là con số đáng mừng đối với chỉ tiêu đề ra. Tuy nhiên nếu nhìn về bức tranh kinh tế tổng thể thì con số này vẫn là điều khá trăn trở đối với các nhà quản lý. Bởi xét về bản chất thì việc giảm nhập siêu trong mấy tháng gần đây là do các DN nhập khẩu hàng hóa ít hơn, giá hàng hóa NK cũng giảm theo thế giới... và một điều cơ bản là do kim ngạch XK tăng khá cao. Sẽ có nhiều giải pháp được đưa ra để kiềm chế tình hình nhập siêu trong năm 2009, song trước mắt, ngành công thương vẫn phải duy trì các nhóm giải pháp kiềm chế nhập siêu và liên tục có những cuộc giao ban để thông tin, giám sát chặt chẽ những diễn biến cũng như kết quả thực hiện nhiệm vụ nặng nề này.