Mở đầu bài phát biểu của mình, ông Võ Trí Thành đã thẳng thắn nêu quan điểm, ông không thích đầu đề ASEAN: Một châu Âu mới mặc dù có những điểm chung nhưng cách đi của ASEAN vẫn có những điểm khác biệt so với liên minh châu Âu. 

Theo phân tích của ông Thành , ASEAN là quá trình liên kết đặt mục tiêu xây dựng Cộng đồng kinh tế ASEAN với 3 trụ cột chính là kinh tế, văn hóa xã hội và an ninh. Trong đó kinh tế là trụ cột trọng tâm. 

Trong khi mục tiêu của Liên minh châu Âu là vì sự thịnh vượng đối với ASEAN lại cực kỳ nhấn mạnh mục tiêu "thu hẹp khoảng cách, chênh lệch phát triển" như giữa Lào, Việt Nam, Campuchia với các nước phát triển khác như Singapore, Thái Lan.

Thứ 2 là mặc dù cùng mục đích tự do hóa nhưng mức độ khác nhau. Ví dụ, Liên minh châu Âu có chính sách tiền tệ chung, đồng tiền chung nhưng ASEAN chưa có chính sách tiền tệ chung và không có đồng tiền chung. 

Cộng đồng kinh tế ASEAN dựa trên 4 trụ cột: tự do hóa lưu chuyển hàng hóa, dòng vốn, lao động có kỹ năng, cắt giảm các hàng rào thuế quan, phí thuế quan giảm bớt thậm chí về bằng 0... 

Cũng theo ông Thành ASEAN và Liên minh châu Âu có chương trình hợp tác gắn bó với nhau hơn nhưng cách thức khác nhau và ASEAN nhấn mạnh kết nối con người, kết nối thể chế, phát triển cơ sở hạ tầng. 

"Tự do hóa của ASEAN tạo ra những cơ hội nhưng để tiếp cận phải chuẩn bị hạ tầng cứng, mềm để nắm bắt cơ hội. Thậm chí như vậy vẫn chưa đủ, còn cần phải có năng lực để tận dụng", ông Thành phân tích thêm.

Ngoài ra, ông Thành cũng phân tích, khác với Liên minh châu Âu, ở ASEAN không có siêu quốc gia, không có luật lệ chung và cách của ASEAN hiện có nhiều sự phê phán cho rằng yếu thực thi, chỉ nói nhưng không làm song đây lại là cách đi đúng đối với các nước ASEAN đa dạng và phản ánh đặc thù của người châu Á. 

"Cho đến nay nếu theo đánh giá chính thức của Ban thư ký ASEAN, ASEAN đã thực hiện trung bình 81%, Việt Nam thực hiện tốt thứ 2 sau Singapore nhưng rất nhiều nghiên cứu thực địa cho thấy mục tiêu và thực thi trên thực tế còn là khoảng cách khá xa. Nên có người đặt ra câu hỏi ASEAN hoàn thành mục tiêu hay không? Tôi khẳng định chúng tôi không thực hiện 100% nhưng không vì thế không tuyên bố sự ra đời của Cộng đồng kinh tế ASEAN", ông Thành nhấn mạnh. 

Trả lời câu hỏi, liệu Việt Nam không hội nhập Việt Nam có phát triển được không, ông Thành cho biết, lịch sử cải cách theo thị trường, hội nhập mặc dù hội nhập rủi ro nhưng chắc chắn không hội nhập không phát triển. 

Theo đó có 2 lựa chọn ít rủi ro không phát triển hoặc dám chấp nhận rủi ro để có cơ hội phát triển Việt Nam đã chọn cách thứ 2. 

"Khi nói hội nhập là phải nói cải cách trong nước, đảm bảo yêu cầu tuy nhiên cách đi bước đi là cả nghệ thuật", ông Thành lưu ý.