Lượng điều thô nhập khẩu tăng bất thường, đặc biệt từ thị trường được hưởng thuế suất thuế nhập khẩu 0% là Campuchia, đang làm dấy lên nghi vấn trốn thuế của không ít doanh nghiệp. Cơ quan Hải quan đã chủ động nắm bắt tình tình, triển khai đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ để kiểm tra, xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm.

Nhập khẩu từ Campuchia tăng 3 con số

Theo số liệu mới nhất của Tổng cục Hải quan, từ đầu năm đến 15/7, cả nước nhập khẩu hơn 1,87 triệu tấn hạt điều nguyên liệu với kim ngạch hơn 2,82 tỷ USD, tăng tới hơn 174% về lượng và tăng gần 222% về kim ngạch so với cùng kỳ 2020.

Đáng chú ý, lượng nhập khẩu nhiều nhất đến từ Campuchia với với 1 triệu tấn, kim ngạch gần 1,7 tỷ USD (cập nhật hết theo thị trường hết tháng 6/2021), tăng đến 422% về lượng và tăng tới hơn 587% về kim ngạch so với cùng kỳ 2020. Riêng thị trường Campuchia chiếm đến gần 60% về lượng và 65% về kim ngạch nhập khẩu điều cả nước trong cùng thời điểm.

Trước thông tin nhập khẩu điều từ Campuchia tăng bất thường, trao đổi với phóng viên, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội điều Việt Nam (VINACAS) Đặng Hoàng Giang cho biết, Hiệp hội cũng bất ngờ về điều này.

Theo ông Đặng Hoàng Giang, các doanh nghiệp hội viên vẫn chủ yếu nhập khẩu điều từ thị trường truyền thống ở châu Phi và sơ bộ chưa ghi nhận có đơn vị nào là thành viên của VINACAS có lượng nhập khẩu tăng bất thường.

Thêm một thông tin đáng chú ý, dù mới nửa năm nhưng lượng điều nhập khẩu từ Campuchia đã vượt 1 triệu tấn, trong khi năm 2017, chính VINACAS có ký kết hợp tác để hỗ trợ quốc gia này nâng sản lượng điều lên 1 triệu tấn vào năm… 2025!

Qua thực tế này, dư luận đặt câu hỏi: với năng lực sản xuất của Campuchia và việc nhập khẩu điều từ quốc gia này tăng đột biến liệu có khả năng mặt hàng này thực sự có xuất xứ Campuchia hay sản phẩm của nước khác mượn đường để vào Việt Nam?

Về doanh nghiệp nhập khẩu, ngoài hội viên của VINACAS, liệu có “ông lớn” nào mới gia nhập vào lĩnh vực này để đẩy sản lượng điều nhập khẩu tăng đột biến như vừa qua?

Tạo vỏ bọc là doanh nghiệp sản xuất

Trước diễn biến bất thường của hoạt động nhập khẩu điều nguyên liệu, Tổng cục Hải quan đã chủ động nắm bắt thông tin và triển khác đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ để điều tra, xử lý các doanh nghiệp vi phạm.

Theo Phó Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan) Nguyễn Văn Ổn, hạt điều nhập khẩu theo loại hình kinh doanh từ ASEAN có thuế nhập khẩu 0%, trong khi nhập từ thị trường ngoài ASEAN có thuế 5%. Như vậy, có thể đặt nghi vấn các doanh nghiệp “mượn” đường Campuchia để trốn thuế nhập khẩu của mặt hàng này.

Về chiêu thức vi phạm, ông Nguyễn Văn Ổn cho rằng có hai hành vi chủ yếu. Trước tiên các đối tượng thành lập doanh nghiệp và giai đoạn đầu sẽ làm ăn đúng quy định để tạo niềm tin, tạo vỏ bọc, sau một thời gian sẽ nhập ồ ạt lượng lớn hàng hóa rồi bán trong nội địa để trốn thuế và chủ doanh nghiệp sẽ bỏ trốn. Chiêu thức thứ hai là thành lập nhiều “doanh nghiệp ma” để gây khó khăn cho cơ quan chức năng trong quá trình điều tra, xử lý.

Ngoài sự vào cuộc của Cục Điều tra chống buôn lậu, Cục Kiểm tra sau thông quan (Tổng cục Hải quan) đã có kế hoạch kiểm tra 130 doanh nghiệp chế biến điều có dấu hiệu nghi vấn tại một số địa phương.

Kiểm tra sơ bộ bước đầu đối với 30 doanh nghiệp phát hiện 2 doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm xuất xứ, 5 doanh nghiệp có dấu hiệu trốn thuế.

Phó Cục trưởng Cục Kiểm tra sau thông quan Trần Mạnh Cường cho biết, hầu hết doanh nghiệp có tình trạng thuê dây chuyền máy móc thiết bị để hợp lý hóa điều kiện để xem xét tiêu chuẩn được miễn thuế đối hàng nhập khẩu, sau đó nhập khẩu hạt điều về để tiêu thụ nội địa.

Bởi doanh nghiệp nhập khẩu nguyên liệu để gia công, sản xuất hàng xuất khẩu được hưởng thuế suất thuế nhập khẩu 0% nhưng toàn bộ thành phẩm phải được xuất khẩu. Trường hợp doanh nghiệp tự ý tiêu thụ nội địa là hành vi vi phạm và sẽ bị xử lý nghiêm.

“Thực tế kiểm tra vừa qua của Cục Kiểm tra sau thông quan cho thấy, hiện nay hầu hết doanh nghiệp ở trạng thái đăng ký dừng hoạt động hoặc giải thể, phá sản”, ông Trần Mạnh Cường cho biết thêm.

Ngoài các doanh nghiệp do Cục Kiểm tra sau thông quan thực hiện kiểm tra, với hơn 280 doanh nghiệp điều còn lại, Tổng cục Hải quan sẽ giao cho các cục hải quan địa phương lập kế hoạch kiểm tra.

Theo ông Trần Mạnh Cường, để xử lý nghiêm minh các doanh nghiệp vi phạm và đủ sức răn đe các trường hợp có ý định vi phạm, cơ quan Hải quan sẽ đề nghị Bộ Công an, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao phối hợp vào cuộc.

Không chỉ là nguy cơ gian lận, trốn thuế, hành vi vi phạm của các đối tượng còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp làm ăn chân chính và đời sống của người dân trồng điều trong nước.

Ông Trần Hữu Hậu, Phó Tổng thư ký VINACAS cảnh báo: các khách hàng ở EU và Mỹ khi thấy điều thô nhập khẩu về Việt Nam nhiều và còn dư thừa nên họ dự báo giá điều nhân sắp tới sẽ giảm nên hiện nay giảm sản lượng mua để chờ giảm giá, điều này ảnh hưởng đến việc xuất khẩu nhân điều của Việt Nam.

Nguồn: Báo Hải Quan