Chủ nghĩa bảo hộ Mỹ đang ảnh hưởng xấu tới tình hình xuất khẩu của quốc gia này.

Tháng trước, Tổng thống Mỹ vừa công bố Kế hoạch hành động quốc gia về xuất khẩu, theo đó đặt ra mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu gấp hai lần trong vòng 5 năm. Kế hoạch này đầy tham vọng và có thể khiến bất cứ đối tác thương mại nào nuối tiếc nếu bỏ qua thông tin này.

Cùng thời điểm đó, Braxin đã công bố dự kiến áp dụng thuế suất mới đối với 102 sản phẩm từ Mỹ, trong đó những mặt hàng phải chịu thuế suất lên đến 100%. Điều này sẽ ảnh hưởng đến kim ngạch 1 tỷ đôla xuất khẩu mỗi năm sang thị trường nước này. Bên cạnh đó, Braxin cũng thông báo đang cân nhắc áp dụng lệnh trừng phạt đối với các quy định về quyền sở hữu trí tuệ của Mỹ, trong đó bao gồm giấy phép bắt buộc trong lĩnh vực dược phẩm, âm nhạc, hóa chất và phần mềm.

Mặc dù Chính phủ Mỹ có thể không tán thành hành động trả đũa đầu tiên này của Braxin, tuy nhiên điều này hoàn toàn phù hợp với các quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới. Theo đó, Braxin có quyền trả đũa các sản phẩm xuất khẩu Hoa Kỳ với lý do Mỹ đã trợ cấp cho các nhà trồng bông nội địa trái với nguyên tắc của hệ thông thương mại đa biên. Do hai bên không thể thống nhất được phương án chung, một cuộc chiến trả đũa bắt đầu được châm ngòi. Braxin đã thông báo với Mỹ thời hạn hoãn áp dụng khung thuế suất mới đến ngày 22 tháng 4 với hy vọng có thể đạt được sự thống nhất đôi bên thông qua đàm phán. Trong trường hợp không thể, nhiều khả năng sẽ xảy ra một cuộc chiến thương mại liên quan đến thuế quan theo truyền thống.

Va chạm thương mại giữa Mỹ và Braxin không phải là trường hợp duy nhất. Xu hướng trả đũa đối với các vi phạm thương mại của Mỹ phù hợp với các nguyên tắc của WTO đang ngày càng lan rộng. Khoảng hơn 3.4 tỷ đôla giá trị sản phẩm xuất khẩu của Hoa Kỳ đang phải đối mặt với những mức thuế trừng phạt từ các quốc gia đối tác.

Cuộc chiến thương mại gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng nhất cho Mỹ là “cuộc chiến” với Mexico. Với tư cách là một thành viên của Hiệp định tự do thương mại Bắc Mỹ (NAFTA), Mỹ phải cho phép các doanh nghiệp vận chuyển xe tải của Mexico thâm nhập thi trường nội địa. Tuy nhiên, mặc dù đã là thành viên của NAFTA tới 17 năm, các xe tải của Mexico vẫn chưa hề vượt qua được đường biên giới với Mỹ do Hiệp hội Teamster trong nước không chấp nhận việc cạnh tranh với các đối tác bên ngoài.

Trong khuôn khổ cơ chế giải quyết tranh chấp của NAFTA, Mexico có quyền tiến hành các biện pháp trả đũa. Năm ngoái, Mexico đã áp thuế đối với 2.4 tỷ đôla hàng hóa xuất khẩu từ Mỹ. Đây có thể xem là một đòn giáng nặng nề đối với hàng xuất khẩu của chính quyền Mỹ. Theo báo cáo của Bộ Kinh tế Mexico, xuất khẩu sản phẩm bộ đồ ăn của Mỹ giảm 38%, xuất khẩu nho tươi giảm 24% và quả hạnh giảm 17%. Theo kết quả báo cáo nghiên cứu của Phòng thương mại Mỹ công bố tháng 9 năm 2009, hành động trả đũa thông qua hàng rào thuế quan của Mexico đã khiến Mỹ mất đi khoảng 25,600 việc làm trong nước.

Liên minh châu Âu và Nhật Bản cũng vừa yêu cầu Tổ chức Thương mại Thế giới cho phép thực hiện các hành động trả đũa đối với quyết định áp thuế chống bán phá giá dựa trên cách tính toán thiếu minh bạch của Bộ Thương mại Mỹ, trái với những quy tắc của WTO năm 2007. Theo báo cáo của Bộ thương mại Mỹ, Nhật Bản và Liên minh châu Âu đang xem xét khả năng trả đũa và nếu vậy, thiệt hại đối với xuất khẩu của Mỹ có thể lên đến 500 triệu đôla.

Một quan chức thương mại của Braxin lấy làm tiếc vì mức thuế suất mới, tuy nhiên sau 8 năm tranh chấp và 4 năm sau đó tiếp tục không đạt được thỏa thuận thống nhất từ phía Mỹ, quốc gia này buộc phải thực thi quyền được cho phép trong khuôn khổ WTO. Điểm đáng lưu ý là đề xuất của Braxin về việc sử dụng quyền sở hữu trí tuệ như một công cụ trả đũa đầu tiên đối với Mỹ. Nếu điều này được nhân rộng, sẽ gây những thiệt hại to lớn đối với các phát minh đổi mới của Mỹ.

Tuy nhiên dường như tất cả những động thái trên đều không làm thay đổi quan điểm của chính quyền Mỹ về tự do thương mại. Để thương lượng với Braxxin trong việc áp dụng biểu thuế suất mới, Mỹ đã đề nghị thanh toán khoản tiền 147 triệu đôla cho các nhà trồng bông của Braxin. Nói cách khác, thay vì ngừng trợ cấp cho những nhà trồng bông nội địa, Chính phủ Mỹ tại tiếp tục đổ tiền vào trợ cấp cho cả những người trồng bông Braxin. Không chỉ có vậy, chính phủ Mỹ còn đề nghị sẽ dùng phép mầu nhiệm nào đó để giúp bang Santa Catarina của Braxin thoát khỏi đại dịch lở mồm long móng để có thể xuất khẩu sản phẩm thịt bò sang Mỹ.Tuy nhiên, nhiều người cho rằng lệnh cấm nhập khẩu thịt bò vẫn sẽ được áp dụng với lý do về vệ sinh thực phẩm.

Rất có thể Braxin sẽ rút lui, tuy nhiên những thiệt hại đối với vị thế dẫn đầu của Mỹ trong hệ thống thương mại tự do là không thể xem nhẹ. Chính sách chống lại thương mại tự do của Chính quyền Mỹ hiện nay, cụ thể là việc Mỹ đã từ chối phê chuẩn Hiệp định tự do thương mại với Colombia, Panama và Hàn Quốc chính là nguyên nhân xuyên suốt ảnh hưởng đến xuất khẩu của Mỹ,. Nếu Chính quyền tổng thống Obama thực sự mong muốn mở cửa thị trường xuất khẩu, Mỹ không nên hạn chế xuất khẩu của thế giới bằng những chính sách mới, thay vào đó cần tôn trọng các cam kết của Mỹ và lên án chủ nghĩa bảo hộ đang gia tăng trên toàn cầu.

9/4/2010