Trước thực trạng ùn tắc hàng hàng tại cửa khẩu phía Bắc kéo dài, ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) nhìn nhận, để giải quyết “bài toán” ùn tắc nông sản tại cửa khẩu, về căn cơ, dài hạn, cần định vị thế mạnh và hạn chế của hàng Việt, mở rộng đầu tư hạ tầng cửa khẩu, thủ tục hành chính thông quan nhanh hàng hóa.

Trung Quốc vẫn là thị trường xuất nhập khẩu quan trọng

Theo ông Trần Thanh Hải, trong bối cảnh tình hình ùn tắc hàng hóa tại khu vực cửa khẩu biên giới phía Bắc tiếp tục diễn biến phức tạp, một số ý kiến đã đưa ra câu chuyện đa dạng hóa thị trường xuất nhập khẩu như liều thuốc hữu hiệu. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh, không thể đánh đồng hai khái niệm đa dạng hóa thị trường và chuyển hướng thị trường. Trung Quốc vẫn là thị trường xuất khẩu và nhập khẩu, quan trọng đối với Việt Nam trong thời gian tới.

Minh chứng là thương mại 2 chiều Việt Nam - Trung Quốc năm 2021 đạt 165,8 tỷ USD, tăng 24,6% so năm 2020. Với kết quả này, Trung Quốc tiếp tục là đối tác thương mại lớn nhất và thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam, chỉ đứng sau Hoa Kỳ.

Ông Trần Thanh Hải cho rằng, Việt Nam có nhiều thế mạnh về hàng nông sản, thủy sản, dư địa để khai thác thị trường Trung Quốc với dân số hơn 1,4 tỷ người, chiếm 18,7% tổng dân số toàn thế giới với nhu cầu đa dạng, phong phú. 32 tỉnh, thành phố của Trung Quốc đều có nhu cầu khác nhau đối với từng loại sản phẩm cụ thể, từ phân khúc cao cấp đến bình dân. Đáng chú ý, riêng 2 địa phương có biên giới tiếp giáp với Việt Nam là tỉnh Vân Nam (48 triệu người) và Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây (48,8 triệu người) mang lại cơ hội trực tiếp cho Việt Nam khai thác thương mại qua biên giới.

Tăng cường xuất khẩu chính ngạch, mở rộng đầu tư hạ tầng cửa khẩu

Từ đầu năm 2022 đến nay phía Trung Quốc vẫn theo đuổi chế độ “Zero Covid-19” nên sẽ kiểm soát hàng hóa chặt chẽ, mặc dù cả phía Việt Nam và Trung Quốc đã có nhiều cuộc hội đàm ở các cấp.

Các địa phương biên giới phía Bắc xây dựng vùng đệm an toàn “vùng xanh” ở khu vực cửa khẩu biên giới với quy trình, tiêu chuẩn phòng chống dịch Covid-19 hài hoà hợp lý với phía Trung Quốc. Cơ quan hải quan tại cửa khẩu đã triển khai hàng loạt các biện pháp cải cách thủ tục hành chính, áp dụng phần phần mềm cảnh báo ùn tắc hàng hóa trên Cổng thông tin một cửa quốc gia.

Tuy nhiên, để không còn cảnh ùn tắc hàng tại cửa khẩu, ông Nguyễn Văn Tiến - Vụ trưởng Vụ Nông nghiệp - Nông thôn (Ban Kinh tế Trung ương) cho rằng, hàng Việt Nam cần thích ứng với yêu cầu thị trường Trung Quốc. Thực tế, Trung Quốc đã thay đổi tiêu chuẩn kiểm soát an toàn thực phẩm từ năm 2015 ngang bằng với châu Âu. Vì vậy, Việt Nam cần thay đổi từ khâu sản xuất tới đàm phán, thương mại. Trong quan hệ xuất khẩu sang Trung Quốc cần chuyển mạnh từ tiểu ngạch sang chính ngạch; cần những doanh nghiệp tiên phong, “đầu tàu” đảm bảo các yêu cầu. Thậm chí phải xác định, có những sản phẩm mất tới 9 – 10 năm mới đàm phán được khi xuất khẩu sang Trung Quốc.

Trước mắt, cần tổ chức lại sản xuất nông nghiệp theo chuỗi, đảm bảo chất lượng theo đúng yêu cầu của nước nhập khẩu; qua đó, tăng đơn hàng xuất khẩu chính ngạch, hạn chế xuất khẩu tiểu ngạch theo mùa vụ. “Về lâu dài cần hoàn thiện đồng bộ các giải pháp từ chính sách, việc hợp tác, đàm phán với đối tác, cơ quan chức năng của Trung Quốc, phát triển hạ tầng thương mại...”- ông Nguyễn Văn Tiến nói.

Đồng thuận với việc chuyển sang hình thức xuất khẩu chính ngạch, ông Trần Thanh Hải cũng cho rằng, xuất khẩu chính ngạch thường là doanh nghiệp đã có hợp đồng giữa người bán ở Việt Nam và người mua tại Trung Quốc rõ ràng, quy định điều khoản chặt chẽ và lâu dài. Trong khi đó, hàng hoá thông qua cửa khẩu phụ, lối mở thường là những hàng không có hợp đồng định trước mà chỉ đưa hàng sang bên kia biên giới sau đó gặp được người mua sẽ bán. Hình thức xuất khẩu tiểu ngạch hiện nay là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến rủi do cho doanh nghiệp và ùn tắc hàng tại cửa khẩu.

Qua khảo sát của Bộ Công thương cho thấy, các cửa khẩu đều nằm ở miền núi nên khả năng thông quan rất hạn chế, trung bình 1 ngày nếu trong điều kiện bình thường 1 cửa khẩu có thể thông quan được 300-350 xe. Tuy nhiên, vào những thời điểm nông sản chín rộ, có khi 1 ngày lượng xe lên cửa khẩu là 800 – 1.000 xe, gây ra tình trạng ùn tắc như thời gian qua.

“Chính vì vậy, về dài hạn việc mở rộng đầu tư hạ tầng cửa khẩu, hạ tầng thương mại, hạ tầng logistics là vấn đề mang tính căn cơ, dài hạn; cần có những trung tâm logistics, quy hoạch bến bãi, phân luồng thông quan hàng hóa, cần có những kho lạnh, kho mát để bảo quản được các sản phẩm nông sản với thời gian lâu hơn. Ngoài ra, cần tăng cường chế biến sau thu hoạch nhằm đem lại những sản phẩm có giá trị cao hơn, không bị phụ thuộc vào yếu tố thời vụ. Như vậy, vừa có thể nâng cao giá trị của sản phẩm nông sản, vừa giảm bớt sức ép dồn lên các cửa khẩu như thời gian vừa qua.”- ông Trần Thanh Hải đề xuất.

Nguồn: Thời báo Tài chính