Ông Nguyễn Diễn- Phó Giám đốc Chi nhánh VCCI Đà Nẵng nói: “Có 3 nguyên nhân được xác định là: thứ nhất, DN không phản hồi vì cho rằng đã thoả mãn và cảm thấy hài lòng trong mối quan hệ với cơ quan HQ nên không có vướng mắc hay kiến nghị gì khác; thứ hai, DN không tin vào hiệu quả của việc “đối thoại” hoặc phương pháp thăm dò ý kiến sẽ làm thay đổi trong hoạt động của HQ lâu nay; và thứ ba, DN sợ bị gây khó khăn về sau nên “ngại có ý kiến”.

Khi được thuyết phục, có DN đã nêu ra vấn đề của mình nhưng nhất quyết yêu cầu VCCI không được ghi rõ tên DN mình hoặc đơn vị HQ nào vào phiếu khảo sát; thậm chí khi hỏi mặt hàng XK của DN thuộc danh mục hàng gì để xem có phải bị áp mã thuế sai hay không, DN cũng quyết liệt từ chối trả lời vì: “nói ra, HQ sẽ biết ngay họ là ai ?”. Một số DN khác thì nói, nếu nêu khó khăn ở vấn đề này thì cán bộ HQ lại quay sang “hạch” ở vấn đề khác lại càng khổ hơn, DN dẫn chứng trường hợp như một số loại giấy tờ không yêu cầu trong hồ sơ khai báo HQ nhưng cán bộ HQ vẫn yêu cầu DN làm…

Các vấn đề nêu ra tại cuộc đối thoại lần này vẫn tập trung ở lĩnh vực kê khai HQ, thuế XNK, việc thực hiện các hướng dẫn về phân luồng hàng, về hàng rào kỹ thuật, thương mại phía Việt Nam đối với hàng hoá XK có tính cạnh tranh cao, …nhất là các chính sách, văn bản quy phạm pháp luật về Hải quan thường xuyên thay đổi, thay đổi qua nhanh nên DN khó mà cập nhật kịp thời, DN đề nghị ngành HQ cần cập nhật sớm các văn bản, chính sách mới liên quan đến công tác XNK lên Website của ngành hoặc công bố rộng rãi để DN kịp tìm hiểu, tránh những vướng mắc, làm sai hay mất nhiều thời gian làm thủ tục HQ.

Hay như việc đối chiếu, kết nối thông tin giữa Kho bạc Nhà nước với cơ quan HQ còn chậm, gây khó khăn nhiều cho DN. Cụ thể là, thời gian từ khi DN nộp thuế vào Kho bạc Nhà nước đến khi cập nhật lên Website của HQ phải mất 03-04 ngày khiến cho trong thời gian này xem như DN vẫn còn bị nợ thuế và khó khăn khi làm thủ tục cho lô hàng tiếp theo.

Một số DN đề nghị HQ nên có chính sách ưu đãi đối với các DN uy tín và giám sát kiểm tra chất lượng của những lô hàng giống nhau, NK nhiều lần để đỡ tốn kém cho DN; hoặc HQ nên linh động hơn khi tổ chức kiểm tra đối với các lô hàng XNK, cũng như việc tiết giảm bớt các giấy phép con để DN đỡ tốn kém, mất thời gian. Liên quan đến vấn đề thủ tục HQ, Cty Sông Thu (DN chuyên đóng tàu thuỷ XK) cho biết: Nhập khẩu hàng hoá qua cảng biển thì thủ tục khá đơn giản nhưng do nhu cầu gấp nên có một số linh kiện, nguyên liệu nhỏ Cty phải nhập qua đường hàng không thì thời gian chờ miễn thuế rất lâu; nhiều lần Cty phải chấp nhận nộp thuế để thủ tục nhanh hơn; vì vậy, Cty mong ngành HQ nên đơn giản các thủ tục để DN được nhận hàng sớm, kịp phục vụ SX và được miễn thuế XK.

Trường hợp của Cty Mabuchi Motor (tại KCN Hoà Khánh –Liên Chiểu Đà Nẵng) lại vướng ở giấy phép con: Mabuchi Motor có mua pallet gỗ cung cấp từ nhà cung cấp nội địa để đón hàng sản xuất XK; nhà cung cấp xuất hoá đơn VAT đầu ra và hoá đơn VAT đầu vào khi mua gỗ để đóng thành pallet bán cho Cty nhưng khi khai báo HQ lại không tiến hành được vì HQ yêu cầu Cty xuất trình Giấy chứng nhận nguồn gốc xuất xứ gỗ, nếu không cung cấp được thì nhà cung cấp(DN bán pallet gỗ) phải chịu thuế XK và các thuế khác theo luật hiện hành. Và nếu buộc DN bán pallet phải chịu thuế thì họ sẽ tăng giá bán làm ảnh hưởng đến giá thành hàng hoá XK của Cty.

Trả lời về vấn đề này, ông Nguyễn Tiến Thọ - Cục trưởng Cục HQ Đà Nẵng dẫn chứng: “Quy định tại văn bản số 2183/BNN-KL ngày 08/08/2007 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn ghi: Khi làm thủ tục XK gỗ tròn, gỗ xẻ, sản phẩm gỗ, tổ chức, cá nhân phải chiụ trách nhiệm trước pháp luật về kê khai khối lượng, số lượng, nguồn gốc gỗ và xuất trình đầy đủ hồ sơ, giấy tờ được quy định tại Quyết định số 59/2005/QĐ-BNN ngày 10/10/2005 của Bộ NN&PTNT để cơ quan HQ kiểm tra, đối chiếu xác định nguồn gốc gỗ. Theo đó, DN bán pallet gỗ cho Cty Mabuchi Motor phải có trách nhiệm kê khai rõ nguồn gốc gỗ đóng pallet (cho dù là gỗ tạp) từ loại rừng nào ? chủng loại gỗ gì ? … Quy định đã ghi rõ khi XK hàng hoá có kiên quan đến gỗ, các DN nên tìm hiểu kỹ theo hướng dẫn của ngành HQ.”.

Hải quan đã sẵn sàng

Mặc dù thời gian qua, Ngành HQ đã cải tiến rất nhiều ở các khâu thủ tục hành chính, chính sách, … cho đến việc “chấn chỉnh” lại phương pháp, thái độ làm việc; sẵn sàng lắng nghe, hợp tác để tháo gỡ vướng mắc nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho DN khi đến làm việc với HQ. Theo Cục HQ Đà Nẵng cho biết, trong 8 tháng đầu năm nay, HQ đã giải đáp gần 300 câu hỏi liên quan đến công tác HQ. Không phải chờ đến Hội nghị đối thoại trực tiếp tổ chức hằng năm HQ mới giải đáp thắc mắc cho DN, mà hầu như hàng ngày, DN có khó khăn gì liên quan đến HQ, vướng mắc ở đâu đều được trao đổi và giải đáp thẳng thắn qua điện thoại hoặc văn bản. Tuy vậy, trên thực tế thì mối quan hệ giữa HQ và DN vẫn còn một khoảng cách khá xa và phần nhiều là xuất phát từ tâm lý.

Qua các ý kiến khảo sát cũng như trao đổi trực tiếp tại nhiều cuộc đối thoại cho thấy các DN còn “e dè” và chưa thực sự đồng hành cùng cơ quan HQ có nguyên nhân chủ yếu là do DN chưa nắm rõ và cập nhật kịp thời các quy định, văn bản pháp luật hiện hành; nhất là các quy định, chính sách liên quan đến công tác HQ mới ban hành. Ông Nguyễn Tiến Thọ - Cục trưởng Cục HQ Đà Nẵng nói: “HQ và DN là 2 đối tượng luôn đồng hành, hợp tác với nhau trong quá trình hoạt động nên HQ không vì lý do gì mà gây khó khăn hay “gò ép” DN. Điều khiến DN luôn vướng mắc đó là do DN chưa hiểu rõ về các luật định liên quan đến thủ tục HQ; còn cơ quan Hải Quan thì luôn căn cứ theo quy định của luật khi thực hiện thủ tục cho DN. Do đó, các DN cần nghiên cứu kỹ và nắm rõ các thủ tục cần thiết khi mở tờ khai HQ đối với từng chủng loại hàng hoá để tránh phải mất thời gian bổ sung các loại giấy tờ cần thiết hoặc HQ buộc phải ách lại không thông quan được. Còn tâm lý e dè đó là do DN ngại và sợ cán bộ HQ gây khó dễ. Chính những định kiến về cách làm việc của cán bộ HQ trước đây đã tồn tại, khiến DN không tự tin nói ra vấn đề của mình.