Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), gần đây nhận được phản ánh của các hội viên về việc không nhận được đầy đủ nguyên liệu từ đối tác là các nước Tây Phi trước tình hình giá điều thô tăng mạnh.

Mỗi năm, Việt Nam nhập khẩu hơn 3 triệu tấn điều thô, trong đó nguồn từ châu Phi khoảng 2,2 triệu tấn (chủ yếu là Tây Phi). Nguồn cung trong nước chỉ chiếm khoảng 10%.

"Việt Nam phải nhập hơn 90% lượng điều thô để phục vụ cho chế biến, trong đó riêng Tây Phi chiếm 70 - 75% (khoảng 2,3 triệu tấn/năm). Do đó, nếu tình trạng này kéo dài, khả năng trong quý III và IV ngành điều sẽ gặp khó khăn lớn, thua lỗ vì thiếu nguyên liệu, thậm chí tình trạng này có thể kéo dài sang quý I/2025", theo đại diện Vinacas.

Vào tháng 2, giá điều thô chỉ khoảng 1.000 – 1.050 USD/tấn thì vào tháng 5 đã lên 1.500 – 1.550 USD/tấn. Do đó, các nhà xuất khẩu tìm cách trì hoãn giao hàng, đòi hỗ trợ tăng giá và theo thống kê sơ bộ, chỉ khoảng 50% lượng hàng được giao theo hợp đồng.

Nói thêm về nguyên nhân, ông Bạch Khánh Nhựt, Phó Chủ tịch Vinacas cho biết, do bị thất thu lợi nhuận rất lớn nên nhiều doanh nghiệp đối tác đã không cần giữ thương hiệu, uy tín mà chỉ cần giữ lợi nhuận và họ đã “xù hàng” của doanh nghiệp Việt.

Cũng theo ông Nhựt, các doanh nghiệp này đã đưa ra nhiều điều kiện để giao hàng theo hợp đồng đã ký kết. Trong đó, yêu cầu doanh nghiệp nhập khẩu của Việt Nam phải trợ giá bằng việc chia đôi phần giá tăng, tức là doanh nghiệp Việt phải chi trả thêm từ 200 - 300 USD/tấn. Hoặc, họ sẽ đóng hàng kém chất lượng để cấn trừ chất lượng, nhằm không bị thiệt thòi về giá chênh lệch. 

Bên cạnh đó, một tình trạng "lật kèo" khác cũng đang diễn ra là những đơn hàng đang hành trình trên biển để giao đến cho các doanh nghiệp Việt Nam bị đổi chứng từ ngay trên tàu. Thay vì giao đến cho doanh nghiệp Việt Nam thì họ lại bán cho đối tác khác, nên doanh nghiệp Việt không nhận được hàng theo hợp đồng.

Theo báo cáo của các thành viên Vinacas, đến thời điểm sáng 1/6 có đến hơn 50% số lượng và giá trị hợp đồng nhập khẩu điều đã ký của các doanh nghiệp Việt đều rơi vào các tình trạng này, từ đó sinh ra chuỗi khủng hoảng dây chuyền về sản xuất, chế biến, xuất khẩu điều trong nước. 

Dẫn đến, các doanh nghiệp Việt Nam đang bị động và không thể xoay xở kịp khi các đối tác cố ý lật kèo theo chủ ý. Doanh nghiệp Việt cũng không thể mua hạt điều thô của các nước đối tác nào khác tại thời điểm này vì hiện tại hạt điều của Việt Nam đã thu hoạch xong, trong khi hạt điều của Campuchia cũng đã thu hoạch và doanh nghiệp Việt Nam đã thu mua hết.

“Bây giờ chúng ta dựa vào nguồn hàng chủ yếu từ châu Phi, trong đó có Bờ Biển Ngà, còn các nước khác chưa vào vụ. Như vậy các doanh nghiệp Việt rất bị động và lo lắng không biết đến khi nào chuỗi cung ứng này sẽ bình thường trở lại”, ông Nhựt thông tin. 

Thống kê sơ bộ từ Tổng cục Hải quan tính đến ngày 15/4 cũng cho thấy, Việt Nam xuất khẩu 183,3 nghìn tấn hạt điều, thu về 984,6 triệu USD. Song Việt Nam lại phải chi ra 1,04 tỷ USD để nhập khẩu gần 834 nghìn tấn hạt điều thô.

Nguồn: Tạp chí điện tử Kinh Doanh (VnBusiness)