Sau áp thuế chống bán phá giá, sẽ là gì?

30/09/2014 12:00 - 1278 lượt xem

Từ ngày 5-10 tới đây, thép không gỉ nhập khẩu vào Việt Nam từ bốn quốc gia và vùng lãnh thổ sẽ chính thức bị áp thuế chống bán phá giá (CBPG), với mức thuế cao nhất lên đến 37,29%, thấp nhất là gần 3,07%. Với quyết định chưa từng có tiền lệ này, Bộ Công thương đã biến một "công cụ trên giấy" trở nên có tác dụng. Ấy thế nhưng, tác dụng thế nào lại cần thời gian chứng thực...

Trăm lần "bên bị", lần đầu "bên nguyên"

Kể từ khi Việt Nam chính thức gia nhập WTO, các doanh nghiệp (DN) Việt Nam đã phải đối mặt với 100 vụ kiện từ các DN tại các quốc gia khác. Tuy nhiên, đây mới là lần đầu tiên các DN Việt Nam đóng vai trò "bên nguyên" trong một vụ kiện CBPG. Ðến mức, người trực tiếp điều tra vụ việc CBPG thép không gỉ nhập khẩu vào Việt Nam đã phải thốt lên rằng: "Sau 10 năm thất nghiệp, cơ quan điều tra về phòng vệ thương mại tại Việt Nam mới có "việc" để làm". Còn bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO (Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - VCCI) thì nói: "Từ khi ra đời (năm 2004) đến nay, Pháp lệnh chống bán phá giá này mới phát huy tác dụng, để không còn là một công cụ phòng vệ thương mại trên giấy".

Từ năm 2008, VCCI đã đưa ra nhận định: Với các cam kết WTO, thị trường Việt Nam đang mở rộng dần cho hàng hóa nước ngoài. Vì vậy, nguy cơ hàng nước ngoài nhập khẩu bán phá giá vào Việt Nam gây thiệt hại cho sản xuất nội địa cũng từ đó tăng lên. Tuy nhiên, nguy cơ này không lớn hơn quá nhiều so với trước khi Việt Nam gia nhập WTO, bởi một phần lớn hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam là từ các nước trong khu vực (vốn đã dễ dàng tiếp cận thị trường Việt Nam từ những năm trước đó theo các cam kết 2CEPT/AFTA, ACFTA, AKFTA...) hoặc theo các kênh thương mại có nguồn gốc từ Trung Quốc. Vì vậy, khả năng sẽ có một lượng lớn các vụ kiện chống lại hàng hóa nước ngoài bán phá giá ở Việt Nam để bảo vệ lợi ích hợp pháp của các ngành sản xuất trong nước là không lớn.

Trên thực tế, để có thể "đứng đơn" trong một vụ kiện CBPG đòi hỏi DN (hoặc nhóm DN, Hiệp hội) phải đầu tư rất nhiều thời gian, tiền bạc. Trong khi đó, công tác thống kê - lưu trữ số liệu về hàng hóa nhập khẩu và các nhà xuất khẩu nước ngoài cũng như những thống kê toàn cảnh về thực trạng sản xuất trong nước, những thiệt hại đã và đang phải chịu từ việc hàng hóa nước ngoài nhập khẩu bán phá giá, thậm chí cả kiến thức chung về CBPG ở các DN, hiệp hội... của chúng ta còn rất hạn chế. Có lẽ cũng chính vì thế mà DN đầu tiên đứng đơn khởi kiện một vụ CBPG lại là Công ty Posco VST, công ty 100% vốn Hàn Quốc. Trong khi đáng lẽ, đó nên là một DN Việt Nam hoặc một Hiệp hội ngành nghề.

Bản thân người đại diện cho cơ quan Nhà nước, bà Phạm Châu Giang, Trưởng phòng Ðiều tra các vụ kiện phòng vệ thương mại trong nước (Cục Quản lý cạnh tranh - Bộ Công thương), cũng bộc bạch: Do chưa có kinh nghiệm điều tra nên khi tiếp nhận hồ sơ gửi đến từ các "nguyên đơn", cơ quan này còn khá "lúng túng" và gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình xử lý vụ việc. Ðiều ấy là dễ hiểu khi mà cả DN "nguyên đơn", cũng như các "bị đơn" đều có "kinh nghiệm" về CBPG hơn cả cơ quan điều tra.

"Không nên mong chờ quá nhiều!"

Ðó là câu trả lời của các chuyên gia với câu hỏi "Liệu rồi đây sẽ có nhiều vụ kiện CBPG từ các DN Việt Nam?". Thực tế, chính các chuyên gia lại khá dè dặt khi đánh giá về tác động của vụ áp thuế CBPG đầu tiên. Theo ông Ðậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế VCCI, khi một phán quyết CBPG được đưa ra sẽ có lợi cho nhóm DN này, nhưng lại ảnh hưởng đến DN hay ngành nghề khác. "Chúng tôi chỉ muốn nhấn mạnh đến lợi ích lâu dài của nền kinh tế và người tiêu dùng. Bởi, khi có hành vi cạnh tranh không lành mạnh, bán phá giá trên thị trường, trước hết giá sẽ giảm, nhưng để triệt hạ nhà sản xuất trong nước, về lâu dài có thể tăng giá, gây ảnh hưởng đến sản xuất trong nước và người tiêu dùng, nên cũng cần cân nhắc sử dụng sao cho hài hòa và công bằng lợi ích giữa các bên liên quan" - ông Tuấn khuyến nghị.

Có thể thấy rõ nhất xung đột lợi ích này từ phản đối của những DN có sử dụng thép không gỉ làm nguyên liệu đầu vào. Ngay sau kết luận sẽ áp thuế CBPG của Bộ Công thương cuối năm 2013, các DN này đã có đơn phản đối gửi Thủ tướng Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Công thương. Các DN này cho biết, nếu việc áp thuế CBPG được thực hiện thì chính bản thân DN và người tiêu dùng Việt Nam sẽ bị thiệt hại lớn. Giá thép không gỉ nội địa hiện cao hơn 10%-20% so với thị trường quốc tế, vì thế nguồn nguyên liệu giá rẻ từ Trung Quốc, Ma-lai-xi-a (Malaysia), In-đô-nê-xi-a (Indonesia) và Ðài Loan là đầu vào chính của các DN. Bị đánh thuế CBPG sẽ đẩy giá thép lên cao, DN nước ta chỉ còn cách ngưng nhập nguyên liệu. Thêm nữa, không phải ngẫu nhiên mà sau khi quyết định áp dụng một công cụ phòng vệ thương mại chính đáng này có hiệu lực, các chuyên gia lại khuyến cáo các DN Việt Nam cần đối phó... với nguy cơ bị kiện từ các nước khác.

Câu hỏi đặt ra là: Liệu sau khi hạn chế được các DN nước ngoài (các đối thủ cạnh tranh về giá của Posco VST và Inox Hòa Bình) bằng phán quyết áp thuế CBPG, các cơ quan chức năng đã chuẩn bị tinh thần cho việc Posco VST và Inox Hòa Bình sẽ trở thành những DN độc quyền hay chưa? Mối lo này rõ ràng không thừa khi mà chỉ hai DN này đã chiếm tới hơn 80% thị phần thép không gỉ, trong khi có hàng ngàn DN sử dụng sản phẩm này làm nguyên liệu đầu vào... Bất chấp những khẳng định của đại diện các cơ quan chức năng, rằng không có chuyện bảo hộ cho số ít DN trong nước, câu trả lời chính xác nhất chỉ có thể biết được sau ngày 5-10, khi mà quyết định áp thuế CBPG chính thức có hiệu lực. Và câu trả lời ấy cũng đồng thời giải đáp cho những băn khoăn của không ít người, rằng quyết định của Bộ Công thương liệu có phải là kết quả một cuộc "vận động" (lobby) chính sách, hay là một quyết định nhằm lập lại cạnh tranh công bằng giữa hàng hóa nhập khẩu và hàng hóa nội địa!?

Theo VCCI, ở nhiều nước, việc đi kiện là quá trình "vừa học vừa làm". Các ngành sản xuất và DN học hỏi, rút kinh nghiệm dần dần trong quá trình kiện nhằm bảo vệ tốt nhất lợi ích hợp pháp của mình trước hàng hóa nước ngoài nhập khẩu bán phá giá gây thiệt hại.

Nguồn: Nhân Dân