Sản lượng thép xuất khẩu của Trung Quốc đã tăng đến mức đe dọa làm xáo trộn thị trường quốc tế và nhen nhóm lại những xung đột thương mại.

 

Trung Quốc đang trên đà xuất khẩu khoảng 90 triệu tấn thép trong năm 2023, tiến gần mức xuất khẩu 110 triệu tấn thép trong năm 2015, năm mà Bắc Kinh chứng kiến sự gia tăng các biện pháp chống bán phá giá trên toàn thế giới.

 

Sau khi đến Thái Lan gần đây, lãnh đạo của một công ty vận tải biển lớn đã bày tỏ sự ngạc nhiên trước việc thép Trung Quốc đã phá vỡ thị trường Đông Nam Á này như thế nào.

 

“Ngay cả khi áp dụng thuế chống bán phá giá, thép mạ và các sản phẩm tương tự của Trung Quốc vẫn tiếp tục vào Thái Lan, và có vẻ như dòng sản phẩm thép Trung Quốc là không thể ngăn cản”, vị lãnh đạo này nói.

 

Giám đốc Viện Sắt thép Thái Lan, Wiroj Rojwattanachai, cho biết các nhà sản xuất Trung Quốc đã lách thuế chống bán phá giá của Bộ Thương mại Thái Lan đối với các sản phẩm sắt thép bằng cách chuyển sang phương pháp sản xuất cán nóng, trộn hợp kim vào sản phẩm hoặc phủ chúng bằng chất không nằm trong quy định về thuế chống bán phá giá.

 

Hồi tháng 9, chính phủ Thái Lan đã thông báo các biện pháp nhằm ngăn chặn hành vi gian lận như vậy của các nhà xuất khẩu Trung Quốc.

 

Đông Nam Á là thị trường xuất khẩu trọng điểm của thép Trung Quốc. Trong tháng 9, xuất khẩu thép của Trung Quốc sang Thái Lan tăng khoảng 60% so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi xuất khẩu thép của Trung Quốc sang Malaysia tăng khoảng 80%. Xuất khẩu thép của Trung Quốc sang Indonesia tăng gấp đôi và sang Việt Nam tăng hơn gấp 4 lần trong cùng giai đoạn.

 

Hiệp hội Công nghiệp Sắt thép Indonesia đã vận động chính phủ bảo vệ ngành này và Việt Nam bắt đầu xem xét các biện pháp phòng vệ thương mại. Các nước Nam Mỹ và Trung Đông, những nước nhập khẩu lượng lớn thép của Trung Quốc, cũng đang tăng cường cảnh giác.

 

Sản lượng thép của Trung Quốc đang có dấu hiệu chậm lại. Theo dữ liệu sơ bộ từ Hiệp hội Thép thế giới, Trung Quốc sản xuất 79,1 triệu tấn thép thô trong tháng 10, giảm 1,8% so với một năm trước đó. Nhưng tổng sản lượng thép thô của Trung Quốc trong 10 tháng đầu năm đạt 874,7 triệu tấn, cao hơn con số của cùng kỳ năm trước.

 

Vấn đề bắt nguồn từ nhu cầu thép nội địa của Trung Quốc sụt giảm, do khủng hoảng thị trường bất động sản. Nhu cầu thép ở nền kinh tế lớn thứ hai thế giới giảm nhanh hơn so với sự chậm lại trong sản xuất.

 

Kết quả là giá thép tấm cán nóng ở Trung Quốc giảm chỉ còn gần 500 đô la Mỹ /tấn vào mùa thu năm nay, giảm từ mức khoảng 900 đô la vào giữa năm 2021. Nguồn thép dư thừa của Trung Quốc hiện chuyển hướng sang thị trường quốc tế, và được hỗ trợ khi đồng nhân dân tệ suy  yếu.

 

Giá thép thị trường đã giảm mạnh ở châu Á trong bối cảnh các sản phẩm thép của Trung Quốc tràn vào. Trong báo cáo thu nhập trong quí từ tháng 7 đến tháng 9, Nippon Steel, nhà sản xuất thép lớn nhất Nhật Bản, cho biết giá than và các vật liệu khác cao hơn đã thu hẹp chênh lệch giá trong nước và thị trường nước ngoài xuống mức thấp lịch sử. Nippon Steel đánh giá “môi trường kinh doanh đang khắc nghiệt chưa từng có”.

 

Khi Trung Quốc tăng cường xuất khẩu thép, nước này tập trung vào các sản phẩm có giá trị gia tăng cao, gây áp lực lên các nhà sản xuất thép ở các nước tiên tiến như Nhật Bản. Xuất khẩu thép tấm cán nóng của Trung Quốc vượt 14 triệu tấn trong 9 tháng đầu năm, vượt tổng xuất khẩu của sản phẩm này trong cả năm 2015.

 

Ngược lại, xuất khẩu thép thanh, sử dụng trong xây dựng và các ứng dụng khác, của Trung Quốc, chưa đến 5 triệu tấn trong cùng kỳ 9 tháng, thấp hơn nhiều so với con số 30 triệu tấn xuất khẩu trong năm 2015.

 

Trong 9 tháng đầu năm, xuất khẩu thép Trung Quốc sang Nhật Bản tăng 15% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là mức tăng khiêm tốn nếu so với với các thị trường Đông Nam Á. Tuy nhiên, xuất khẩu một số sản phẩm nhất định của Trung Quốc sang Nhật Bản, chẳng hạn như thép tấm mạ kẽm nhúng nóng, đang ở mức cao nhất trong lịch sử.

 

Cuối tháng 10, Thổ Nhĩ Kỳ áp thuế chống bán phá giá đối với thép cán nóng, không chỉ của Trung Quốc mà còn của Ấn Độ, Nga và Nhật Bản. “Chúng ta không thể bỏ qua nguy cơ ngành thép Nhật Bản bị liên lụy vì lượng thép xuất khẩu tăng vọt của Trung Quốc”, đại diện Liên đoàn Sắt thép Nhật Bản cho biết. Các biện pháp tự vệ đặc biệt ở các thị trường nước ngoài có thể được áp dụng đối với tất cả thép nhập khẩu, bất kể nguồn gốc.

 

Xuất khẩu thép của Trung Quốc tăng vọt trong những năm trước đây,  làm nổi bật tình trạng dư thừa công suất thép ở nước này. Bắc Kinh đã nói với ủy ban thép thuộc Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD), Trung Quốc sẽ độc lập nỗ lực giải quyết tình trạng dư thừa. Dù công suất và sản lượng thép của Trung Quốc dần ổn định, nhưng sự sụt giảm nhu cầu nội địa gần đây thúc đẩy xuất khẩu tăng mạnh, và một lần nữa làm xáo trộn thị trường quốc tế.

 

Trong báo cáo công suất thép năm 2021, OECD đưa ra cảnh báo về việc Trung Quốc mở rộng đầu tư xuyên biên giới vào Đông Nam Á, làm trầm trọng thêm vấn đề dư thừa công suất. Kiểu đầu tư này cũng đi ngược lại những nỗ lực khử carbon toàn cầu.

 

Xuất khẩu liên quan đến dầu mỏ của Trung Quốc cũng tăng trưởng trong năm nay. Trong giai đoạn 9 tháng đầu năm, xuất khẩu dầu diesel của Trung Quốc tăng hơn gấp đôi so với cùng kỳ và khẩu xăng dầu nói chung, bao gồm xăng và nhiên liệu máy bay, tăng hơn 30%. Theo Viện Năng lượng (Anh), tính đến năm 2022, công suất lọc dầu của Trung Quốc vượt quá 17 triệu thùng mỗi ngày và đang tiến gần đến mức 18 triệu thùng mỗi ngày của Mỹ.

 

Takayuki Nogami, nhà kinh tế trưởng ở Tổ chức An ninh kim loại và năng lượng Nhật Bản, cho biết, dù đại dịch Covid-19 đã lắng xuống, sự phục hồi trong lĩnh vực sản xuất của Trung Quốc không ổn định, do vậy, các tập đoàn hóa dầu của nước này nhắm đến các thị trường có lợi nhuận cao hơn ở nước ngoài

 

Vào đầu năm 2023, chính phủ Trung Quốc đã tăng đáng kể hạn ngạch xuất khẩu cho các nhà sản xuất xăng dầu. Một số công ty lọc dấu của Trung Quốc tăng cường nhập khẩu dầu thô giá rẻ từ Nga và Iran, những nước đang chịu các lệnh trừng phạt của phương Tây và sau đó, bán các sản phẩm tinh chế ra nước ngoài để kiếm lời.

 

Nhập khẩu dầu thô từ Nga của Trung Quốc tăng hơn 20% trong 10 tháng đầu năm, lên hơn 88 triệu tấn. Dữ liệu chính thức cho thấy tương đối ít chuyến hàng dầu thô từ Iran được vận chuyển đến Trung Quốc. Tuy nhiên, dầu từ Iran được cho là đang đến Trung Quốc thông qua Đông Nam Á và các nơi khác.

 

Nguồn: Tạp chí Kinh tế Sài Gòn